Netherton Syndroom of Comel Netherton Syndroom

Netherton Syndroom wordt ook Comel Netherton Syndroom genoemd. In 1958 beschrijft Earl W. Netherton een meisje van 4 jaar, met een schilferende rode huid en ‘bamboe-haar’, een ongebruikelijke haaraandoening. Onder de microscoop ziet hij een groeiafwijking in het haar die lijkt op de groei van bamboe. Negen jaar eerder, in 1949, beschreef de Italiaanse arts Comel een mevrouw van 23 jaar met ronde, schilferende plekken op haar huid. Hij noemde dit Ichthyosis Linearis Circumflexa: Ichthyosis met ronde lijnen. De symptomen van beide patiënten bleken onderlinge verbanden met elkaar te hebben. In de jaren ’60 zijn meer soortgelijke casussen beschreven.

Netherton Syndroom is een zeer zeldzame en ernstige aandoening. In Nederland komt de aandoening bij 1 op 1.000.000 mensen voor. Wetenschappers denken dat de aandoening bij 1 op de 200.000 mensen zou kunnen voorkomen, maar dat de diagnose vaak gemist wordt. Netherton kan oorzaak zijn van vroeg overlijden van kinderen, de aangedane huid maakt een pasgeborene zeer kwetsbaar. In Nederland zijn momenteel 17 mensen bekend, de oudste bekende patiënt is momenteel 46. Als er 16 jongere patiënten zijn, zijn er wellicht ook oudere patiënten bij wie geen duidelijke diagnose is gesteld.

Netherton Syndroom is een erfelijke aandoening en wordt veroorzaakt door een defect of verandering in het gen wat SPINK5 genoemd wordt. Deze bevindt zich op de lange arm van het vijfde chromosoom, 5q. Dit gen bepaalt de aanmaak van het eiwit LEKTI. Het LEKTI eiwit is nodig in de buitenste huidlaag, de epidermis genoemd, daar heeft het een remmende werking op sommige enzymen. De functie van deze enzymen in de huidlaag is het afbreken van de verbindende weefsels in huidverhoornende cellen. Hierdoor verjongt de huid.

Bij het Netherton Syndroom ontbreekt het LEKTI-eiwit. dit leidt tot een versnelde afbraak van huidcellen. Hierdoor wordt de huid rood en schilferend. De barrièrefunctie van de huid is daardoor ook beschadigd. De doorlaatbaarheid van de huid neemt toe en het vermogen om water aan zich te binden neemt af, waardoor droogheid van de huid ontstaat. Door de doorlaatbaarheid van de huid is het voor medische toevoegingen aan zalven gemakkelijker om in het lichaam door te dringen.

LEKTI is ook nodig voor de aanmaakt van immuuncellen in de zwezerik (thymus) en voor normale haargroei. Het gebrek aan het eiwit LEKTI is dus de oorzaak van alle karakteristieke kenmerken van het Netherton Syndroom: de rode en schilferende huid, het soms korte haar en de slechte afweer tegen infecties. Veel patiënten hebben voedselallergie.

De pasgeborene

Vlak na de geboorte van een kindje met Netherton Syndroom is duidelijk dat de huid niet lijkt op dat van andere pasgeboren babies. De huid van een pasgeborene met Netherton lijkt te vloeien, is vochtig. De huid is rood, dun en schilferig. Door problemen met het opnemen van voeding kan het kindje achterblijven in de groei. De huidafwijking wordt in verband gebracht met problemen in het opnemen van voedingsstoffen. Het kind blijft achter in de groei door terugkerende diaree en overgeven, wat kan komen door voedselallergie. Daar komt nog bij, dat het kind vocht verliest door de huid en dit brengt de zoutbalans in het lichaam in gevaar: het leidt tot een verhoogd zoutniveau in het bloed. Een kindje met Netherton is erg kwetsbaar, de gevoeligheid voor huidinfecties en andere infecties is groot. Extra zorg en monitoring zijn noodzakelijk. De ernst van de symptomen kan variëren.

Uiterlijke huidkenmerken

In de eerste levensjaren van een kind met Netherton Syndroom is de huid rood, dun en vochtig. Soms lijkt de huid in één dag te vervellen, dit wordt Congenitaal Ichthysosiform Erytroderma (CIE: een aangeboren aanleg voor rode huid met op visschubben lijkende vervelling) genoemd. Deze toestand kan jaren aanhouden, terwijl er ook gevallen bekend zijn waarbij de toestand van de huid in de loop der jaren verbetert. Veel kinderen ontwikkelen Ichthyosis Linearis Circumflexa: een schilferende cirkelvormige huiduitslag met naar de buitenkant groeiende pijnlijk schilferende rode randen. Deze overgang naar Ichthyosis Linearis Circumflexa is meest gebruikelijk, maar kan ook worden afgewisseld door perioden van roodheid en sterkte schilfering.  De oorzaak van deze opvlammingen is niet bekend, wellicht is er een relatie met stress en infectie.

Er kan sprake zijn van aanleg voor atopisch (overgevoeligheids) eczeem zoals luieruitslag of berg. Dit zal moeilijk te onderscheiden zijn van de rode en schilferende huid. Eczeem veroorzaakt jeuk, waardoor de nachtrust van kind en ouder verstoord raakt. Krabplekken en kapotte gevoelige huid ontsteekt sneller. De lymfeklieren zullen vaak opgezwollen zijn door de vele huidinfecties.

Bij Netherton Syndroom en ook bij andere vormen van Ichthyosis functioneert de huidbarrière niet goed. Hierdoor zal de gevoeligheid voor warm en kou anders zijn dan bij mensen zonder de aandoening, die een natuurlijk beschermingsmechanisme hebben. Warm weer, lichamelijk inspanning, verblijf in een warme auto en drukke spelactiviteit kan leiden tot oververhitting, een ernstige situatie. In de winter zal iemand met het Netherton Syndroom vaak koude handen en voeten hebben. Ook klaagt men bij normale temperaturen over kou.

Haar

Netherton Syndroom gaat gepaard met een kenmerkende haarafwijking. Het haar vertoont bij microscopisch onderzoek vergelijkbare kenmerken met de groei van bamboe: het haarweefsel heeft lichte uitpuilingen, vergelijkbaar met de zwelling van een bamboestengel. Het haar wordt daarom bamboehaar genoemd of Thrichorrhexis Invaginata. Het haar breekt gemakkelijk op deze bamboeknopen, deze liggen vaak dicht bij de hoofdhuid. Ook komt de haarafwijking voor in wimpers en wenkbrauwen. De haarafwijking varieert in ernst, bij sommige mensen met het syndroom zal er sprake zijn van minimale haargroei, bij anderen is de afwijking niet in alle haarcellen aanwezig en dat kan resulteren in een warrige en onregelmatige haargroei. Op de hoofdhuid kan sprake zijn van een stapeling van huidcellen en vele schilfers.

Het immuunsysteem

Mensen met het Netherton Syndroom hebben vaak een verhoogd niveau IgE in hun bloed. IgE toont aan dat het lichaam antistoffen maakt tegen lichaamsvreemde stoffen, stoffen die een allergie kunnen uitlokken. De verhoogde aanmaak van IgE ligt in de verstoorde aanmaak van witte bloedcellen in de zwezerik(thymus). Allergiepriktesten en bloedonderzoek kunnen worden ingezet om allergieën aan te tonen.

De meeste mensen met Netherton hebben voedsel-, pollen- of huisdierallergie, wat zich uit in de vorm van eczeem of netelroos, astma en/of hooikoorts. Bij pasgeborenen kan de voedselallergie leiden tot diarree en overgeven. Vaak zie je bij meerdere leden van het gezin een aanleg voor astma of eczeem. Pasgeborenen en kleine kinderen zullen soms aangewezen zijn op een speciaal dieet, in plaats van borstvoeding of reguliere flesvoeding. Overgevoeligheid voor vis, eieren, gluten, noten of bepaalde groenten komen vaak voor en deze voedselovergevoeligheid blijft aanwezig, ook in de volwassenheid.

Kinderen met Netherton Syndroom komen vaak maar langzaam aan in gewicht en blijven achter in hun groei. Ze zijn vaan kleiner dan gemiddeld in het gezin van oorsprong. De achterstand in gewicht en groei kan mee veroorzaakt worden door de moeilijkheden met eten en de vele infecties die worden doorgemaakt.

Netherton Syndroom is een erg zeldzame aandoening, in het verleden en zelfs nu nog wordt er regelmatig een foute diagnose gesteld door gebrek aan ervaring en kennis in de medische wereld. In het verleden zijn kinderen met het Syndroom vaak gediagnosticeerd met een andere afwijking als Leinder Syndroom, Zink-tekort of erythrodermisch eczeem (schilfering en rode huid).

Nu wordt de diagnose gebaseerd op klinische uiterlijke kenmerken bij de pasgeborene. Er is een protocol opgesteld over hoe om te gaan met een baby met een rode huid. Verder wordt er gekeken naar de verhouding van zouten in het lichaam van het kindje, omdat er sneller sprake kan zijn van uitdroging. IgE, een index voor allergie, wordt ook in het onderzoek meegenomen.

Haargroeiafwijkingen zijn zichtbaar onder een normale microscoop, maar deze haargroeiafwijking met zijn typische zwelling op bepaalde delen van het haar is niet persee al aanwezig bij de geboorte. Het is daarom belangrijk om haar van verschillende delen van het hoofd te onderzoeken en om het onderzoek in de eerste maanden van het leven van de zuigeling regelmatig te herhalen.

De diagnose kan worden bevestigd door de afwezigheid van het eiwit LEKTI in een huidbiopt of door genetisch onderzoek. Als er een afwijking in het gen SPINK5 wordt vastgesteld is prenatale diagnostiek mogelijk.

Nederland is uniek in de samenkomsten van Netherton patiënten. Nergens ter wereld is er georganiseerd contact tussen het merendeel van de patiënten. Jaarlijks is er een samenkomst, veelal georganiseerd vanuit het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. De meetings vinden hun oorsprong in het Wilhelmina Kinderziekenhuid in Utrecht, waar een aantal jaren geleden een ernstig ziek kindje met het syndroom lag. Door de informatie van alle in Nederland bekende patiënten te inventariseren, wilden de artsen haar beter kunnen helpen. Tijdens deze eerste meeting bleek er bij alle patiënten een grote behoefte aan zorg en contact.

De Nederlandse patiëntengroep kent een grote variëteit. In geslacht, in ernst van de aandoening, in leeftijd. Stuk voor stuk unieke mensen met allemaal hun eigen verhaal en toch ook met overeenkomsten.

Tijdens één van de eerste groepsbijeenkomsten bleek al, dat alle patiënten kleiner zijn dan de groeiverwachting op basis van lengte van de ouders. De meeste mensen hebben allergieën of gevoeligheden voor voeding en andere zaken. Hooikoorts en astma werd genoemd. Een aantal van de patiënten heeft nadelige gevolgen van de behandeling met hormoonzalven: bijnierschorsinsufficiëntie komt voor. Bij sommige mensen is dit behandeld en hersteld, bij anderen is dit herstel niet meer mogelijk.

Een groot aantal van de patiënten heeft problemen met de haargroei, sommigen in ernstige mate. Infecties van de huid komen vaak voor en zijn moeilijk te bedwingen. De meeste patiënten hebben aardig wat ziekenhuiservaring. De kinderen en jongeren gaan allemaal naar school, soms met wat extra ondersteuning. De volwassen patiënten werken of doen vrijwilligerswerk, een aantal heeft vanwege het syndroom een WAO-uitkering. Triest is het verhaal van één van de patiënten die haar opleiding vanwege haar ziekte niet mocht vervolgen, terwijl haar hart ligt in de zorg voor kinderen. Haar gezondheid leek te kwetsbaar en het onderwijssysteem was er niet op ingericht om haar ondersteuning en begeleiding te bieden op dit vlak.

De Nederlandse patiëntengroep komt regelmatig samen, vaak samen met hoogleraar Dermatologie Suzanne Pasmans. Suzanne Pasmans heeft de hele patiëntengroep onderzocht en op vele vlakken medisch vergeleken. Suzanne Pasmans is werkzaam als hoogleraar Kinderdermatologie bij de Erasmus Universiteit en zij ziet, met regelmaat in multi-disciplinair teamverband, de gehele patientengroep. Patienten worden gevolgd in hun verhaal door meerdere specialisten, om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van het syndroom. Door de groeiende kennis gaan de artsen er steeds meer van uit dat Netherton Syndoorm niet alleen in de huid maar in het hele lichaam voorkomt. Dit noemt men een  ‘systeemaandoening’.

Kom in contact met het netwerk via nethertonnetwerknederland@gmail.com of bezoek www.netherton.nl.